Alüminyum Sektörü
Türkiye alüminyum ile 1950'li yıllarda tanışmış ve 1974 yılında Etibank Seydişehir Alüminyum Tesisleri'nin birincil alüminyum üretmesi ile ülkemizde önemli bir sanayi sektörü olmaya başlamıştır. Günümüzde Türk alüminyum sektörü, Avrupa Topluluğu ve Ortadoğu ülkelerine yaptığı ihracat ile önemini ve gelişmesini gün geçtikçe artırmaktadır.
Ülkemizde alüminyum kullanımı kişi başına yılda 3 kg. civarında olup, bu miktar gelişmiş ülkelerin ortalamasına göre 5–6 kez daha düşüktür. Alüminyum kullanımının sağladığı faydalar dikkate alındığında, ülkemizde alüminyum kullanımı için büyük bir potansiyel olduğu görülmektedir.
Ülkemizde, ekstrüzyon, yassı-ürün, iletken ve döküm ürünlerini üreten alüminyum alt sektörleri teknoloji ve kalite yönünden gelişmiş olup, yaptıkları ihracat ile bunu ispatlamışlardır. Alüminyum alt sektörü, kapasite olarak da yurtiçi ihtiyacını fazlası ile karşılayabilecek konumda olduğundan bu ürünlerin ithalatına gerek bulunmamaktadır.
Üretim:
Alüminyumun elde edildiği "boksit" cevherinin Türkiye yeraltı zenginlikleri içinde olduğu 1938 yılından önce bilinmiyordu. MTA'nın 1935 yılında kuruluşundan sonra, 1938 yılında Antalya Akseki bölgesinden alınan numuneler incelenmiştir. 1962–1965 yılları arasında yapılan ayrıntılı jeolojik, sondaj, galeri, kuyu ve yarma çalışmaları, Konya - Seydişehir boksitlerinin böhmitik tip ve yeterli rezervde olduğunu göstermiş ve bölgede "birincil" alüminyum üretim tesisinin kurulmasının ekonomik olacağı anlaşılmıştır. Türkiye'de 60 milyon ton boksit bulunduğu tespit edilmiştir.
Ülkemizin tek birincil alüminyum üreticisi Etibank'ın Seydişehir Alüminyum İşletmeleri Müessesesi'dir. 1974 yılında işletmeye alınan bu tesisin yıllık üretim kapasitesi 60.000 tondur. Bu değerin gelecekte yükseltilmesi için tevsi yatırımı düşünülmektedir.
Ülkemizde, alüminyum ekstrüzyon, yassı-ürünler, döküm ürünleri ve iletkenlerin geniş çapta üretimi, özel sektör tarafından gerçekleştirilmektedir.
Yıllık üretim kapasitesi, yaklaşık olarak; ekstrüzyon ürünlerinde 120.000 ton, yassı ürünlerde 100.000 ton, döküm ürünlerinde 75.000 ton, iletkenlerde ise 60.000 tondur. 1998 yılında 60–65 bin ton ekstrüzyon üretimi olduğu tahmin edilmektedir.
Dünyada (Rusya ve Çin dâhil) birincil alüminyum tesislerinin kurulu üretim kapasitesi yılda 36.235.200 ton'dur. Bu kapasitenin 2.262.400 ton'luk kısmı geçici olarak devre dışı bırakılmıştır (Aralık 2004 itibarı ile).
Dünya birincil alüminyum kullanımı ortalama olarak yılda 22 milyon ton'dur. Bu miktarın %86'sı Batı Dünyası (Avrupa, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Afrika, Asya-Japonya, Uzakdoğu Asya ve Okyanusya), geri kalanı da Doğu Bloku ülkelerine (BDT, Doğu Avrupa ve Çin) aittir. Kişi başına alüminyum kullanımı, 1995 yılında Avrupa'da 20 kg, ABD ve Japonya'da 30 kg, olurken, 1975 yılından beri Avrupa'da % 85, ABD'de % 32, Japonya'da % 153 artmıştır. Avrupa ülkeleri arasında en fazla kişi başına alüminyum kullanan ülke Almanya (26,0 kg), en düşük kullananlar ise Yunanistan (9,0 kg) ve Türkiye'dir (3,0 kg).
1997 yılında birincil alüminyum üretimi bir önceki yıla göre %4,1 artmıştır. Artış oranları, coğrafi bölgelere göre su şekilde olmuştur: Avrupa'da %4,4; Afrika'da %9,3; Asya'da %10,1; Kuzey Amerika'da%1,1; Çin'de %13,2; Rusya'da %1,3.
2000 yılında, Batı dünyasının birincil alüminyum tesislerinde (smelter) üretimin, 1991 yılından bu yana en yüksek seviye olan %95 KKO (kapasite kullanım oranı) ile 0,6 milyon ton artış göstererek 17,6 milyon tona çıkacağı beklenmektedir. Birincil alüminyum tüketimi 1999 yılında %3,7 büyüyerek 19,2 milyon tona ulaşmıştır.
Batı Avrupa birincil alüminyum üretimi, 1999 yılı içinde toplam 3.72 milyon tona ulaşmış ve buna bağlı olarak yıllık büyüme oranı %5 olarak gerçekleşmiştir. 1995 yılından bu yana alüminyum üretimi sürekli olarak arttığı için, Batı Avrupa, yıllık 2 milyon tonluk net birincil alüminyum ihracatçısı olarak önemini korumuştur. Birincil alüminyum tüketimi, toplam 5.66 milyon tona yükselmiş ve buna bağlı olarak yıllık büyüme oranı %5 olarak gerçekleşmiştir. Bu büyüme oranının 2000 yılında %3,5 olacağı beklenmektedir.
Mevcut 200 adet ekstrüzyon tesisinin yılda 2,6 milyon ekstrüzyon üretme kapasitesine sahip olan Avrupa'da alüminyum kullanımı ve kullanma yerine göre dağılımı aşağıda belirtilmiştir (EAA, Annual Report 1997):
Ekstrüzyon Ürünleri (Profil, çubuk, boru, vb): Avrupa'da ekstrüzyon ürünleri kullanımı 1997 yılında bir önceki yıla göre %10 artarak 1,71 milyon ton olmuştur. Kullanım yerlerine göre dağılım:
· İnşaat %54,
· Ulaşım %13,
· Mühendislik uygulamaları %14,
· Diğer % 19. (Dünya'da ekstrüzyon ürünleri kullanımı 1989–1995 yılları arasında 900 bin ton aratarak yılda 7 milyon tona ulaşmıştır).
1999 yılı yazından bu yana ekstrüzyon ürünlerine olan talep artmıştır. Yılın ikinci yarısındaki talebin 1998 yılı seviyesini, %1,9 yıllık ortalama büyüme hızı ile %7 aşacağı tahmin edilmektedir. 2,2 milyon tonluk bir hacme yıllık esasta ulaşılmıştır.
2000 yılının ilk çeyreğinde ekstrüzyon ürün tüketimi önemli ölçüde artmıştır. Bu patlama durumu, otomotiv ve inşaat sektöründeki büyüme tarafından uyarılmıştır. Talepteki artışın 2000 ve 2001 yıllarında sırasıyla %4,5 ve %3 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.
Yassı Ürünler (Levha, folyo): Avrupa'da, 60 yassı ürün üretim firmasının yıllık kapasitesi 4,5 milyon tondur. 1997 yılında 3,5 milyon ton üretim yapılmıştır. Yassı ürün kullanımı bir önceki yıla göre %6 artış göstermiştir. Kullanım yerlerine göre dağılım:
· Ambalaj %52,
· İnşaat %15,
· Mühendislik uygulamaları %11,
· Ulaşım %7,
· Diğer %15.
1999 yılının ikinci yarısında alüminyum yassı ürünlere olan talep, birbirini izleyen dört üçer aylık düşüş ten sonra kararlılık kazanmıştır. Siparişlerin %5 artması ile yılsonuna doğru belirgin biçimde iyileşme olmuştur. 1999 yılı boyunca, alüminyum yassı ürünleri tüketimi toplam 3,1 milyon tondan fazla artmış ve buna bağlı olarak yıllık büyüme oranı %1,9'a yakın gerçekleşmiştir.
Avrupa Alüminyum Birliği, talepteki büyümenin 2000 ve 2001 yıları için sırasıyla %3,7 ve %2,2 olarak gerçekleşeceğini tahmin etmektedir.
Döküm Ürünleri (Pres döküm, kokil döküm, kum döküm vb. parçalar):
· Ulaşım (Otomotiv, taşıt araçları) %75,
· Mühendislik uygulamaları %14,
· İnşaat %7,
· Diğer %4.
ABD'de ise 1995 yılı verilerine göre, üretilen 12,2 milyon ton birincil alüminyumun 1,3 milyon tonu ihraç edilirken, çeşitli sektörlere göre kullanımı şu şekilde olmuştur. Ambalaj 2,31 milyon ton, makine ve imalat 569 bin ton, elektrik 657 bin ton, dayanıklı tüketim malları 62 bin ton, taşıt araçları üretimi 2,6 milyon ton, inşaat ve yapı 1,21 milyon ton, diğer kullanım yerleri 279 bin ton.
ABD'de 106 adet ekstrüzyon firması bulunmakta olup (1995 yılında bu sayı 148 idi, Alumax'ın Cressona ile, Alcoa'nın Alumax ile birleşmesinden dolayı firma sayısı azalmış görünüyor) , 1997 yılında 1,36 milyon ton ekstrüzyon ürünü satışı olmuştur. 1996 yılında satışlar 1,2 milyon ton idi. Bu keskin yükselişin nedeni olarak düşük faizler nedeni ile inşaat sektöründeki canlanma ve eski pencerelerin yenilenmesi görülmektedir.
ABD'de yassı ürün üreten 45 firma bulunmakta olup, 1996 yılında 4,4 milyon ton üretim yapmışlardır. Tesislerin üretim kapasitesi ise (sıcak haddeleme) 6,5 milyon tondur. Üretimin %44'ü, alüminyum ambalaj ve kutu (can) sektöründe kullanılmaktadır.
Alüminyum yarı-ürünlerin (ekstrüzyon+yassı ürünler) gelişmiş altı ülkedeki kullanımı yıllara göre şu şekildedir (Bin Ton):
| |
|
|
|
|
| Ortalama yıllık artış (%) | |
| Ülke | 1970 | 1980 | 1990 | 1995 | 1996 | 91-96 | 70-96 |
| ABD | 3841 | 5514 | 5996 | 8252 | 8260 | 7,8 | 4,4 |
| Japonya | 1141 | 2227 | 3572 | 3976 | 4058 | 1,9 | 9,8 |
| B.Almanya | 701 | 978 | 1189 | 1276 | 1239 | 0,4 | 3,0 |
| Fransa | 403 | 580 | 629 | 605 | 600 | 0,2 | 1,9 |
| İtalya | 375 | 688 | 939 | 1016 | 940 | -0,4 | 5,8 |
| İngiltere | 455 | 411 | 273 | 467 | 427 | 11,2 | -0,2 |
| Toplam | 6 915 | 10 398 | 12 599 | 15 592 | 15 525 | 4,4 | 4,8 |
Kullanım yerlerine göre Alüminyum yarı-ürün (ekstrüzyon+yassı ürün) miktarları ise yıllara göre şu şekildedir (Bin Ton)
|
|
|
|
|
|
| Ortalama yıllık artış (%) | |
| Kullanım Yeri | 1970 | 1980 | 1990 | 1995 | 1996 | 91-96 | 70-96 |
| Ulaşım | 1602 | 2344 | 3532 | 4758 | 4821 | 7,9 | 7,7 |
| Ambalaj | 864 | 1905 | 2799 | 3146 | 3016 | 0,7 | 9,6 |
| İnşaat | 1539 | 2409 | 2778 | 2858 | 2973 | 2,3 | 3,6 |
| Elektrik | 988 | 1141 | 1072 | 1174 | 1140 | 0,1 | 0,6 |
| Makine | 470 | 672 | 857 | 959 | 944 | 2,6 | 3,9 |
| Beyaz Eşya | 586 | 753 | 746 | 821 | 820 | 4,3 | 1,5 |
| Diğer | 867 | 1175 | 1480 | 1623 | 1592 | 1,5 | 3,2 |
| Toplam | 6 916 | 10 399 | 13 264 | 15 339 | 15 306 | 3,3 | 4,7 |
Avrupa'da kullanım yerlerine göre verileri şu şekildedir:
Otomotiv/Nakliye
Otomotiv sanayi, 1999 yılında 1998 yılına kıyasla araba ruhsatları esasında %5'lik bir artış gerçekleştirmiştir. 16 milyonluk yıllık Avrupa araba üretimi ile alüminyum otomotiv uygulamaları (dökme, ekstrüzyon ve levha) üretimi için daha ileri gelişmelere yönelik yaklaşım devam etmektedir.
1999 Frankfurt Uluslararası Araba Sergisi geleceğin trendi kabul edilen alüminyum uzay -şasi (space-frame) teknolojisi gibi kimi yüreklendirici gelişmelere ışık tutmuştur.
Arabalarda alüminyum kullanımının önümüzdeki yıllarda önemli ölçüde artacağı beklenmektedir. Hafifliğe, uzay-şasi teknolojisinin artan kullanımına, tek yapılanım kavramına, dizel motor bloklarına ve müşteri taleplerini karşılamaya (iklimlendirici (air condition) gibi ekstralar araba ağırlığını gerçekten arttırmaktadır) olan genel gereksinim ile bu başarılabilecektir.
Kamyonlar, treylerler, otobüsler, uçaklar ve gemiler dâhil olmak üzere nakliye piyasasına ilişkin diğer bölümler de 1999 yılında olumlu gelişme kaydetmiştir.
Özellikle Avrupa kamyon ve treyler piyasası önemli bir büyüme potansiyeline sahiptir. Bugün için kullanılan 135,000 ton alüminyum, bu metalin daha yaygın kullanımına bağlı olarak ileride 350,000 tona yükselebilir.
Avrupa'daki malların çoğunluğu karayolları ile nakledileceği için hafif çeken alüminyum kamyon ve treylere ilişkin potansiyel açıktır.
Paketleme
1999 yılında folyo üretimi 1998 yılına kıyasla %3 artış göstererek 623,000 tona ulaşmıştır. Avrupa'nın dışına alüminyum ihracatı ve Avrupa'daki folyo kullanımı bütün zamanların en yüksek seviyesine gelmiştir. 95,000 tonun altındayken, Avrupa'daki sevkıyatlar %3 artarak 528,000 tona ulaşırken ihracat önemli bir 3,1'lik bir artış göstermiştir.
2000 yılının ilk yarısında talep yüksek seviyede kalmıştır. Bu durumun 3ncü çeyreğe kadar süreceği beklenmektedir.
1999 yılında Batı ve Doğu Avrupa'da boş içecek kutu teslimatları 32,7 milyon tondan 33,8 milyon tona çıkarak 1998 yılına kıyasla %3,5'lik bir artış gerçekleşmiştir. Tüm Avrupa'da alüminyum kutuların pazar payı yükselmeye devam ederek %53 seviyesine ulaşmıştır. Alüminyum aerosol kutu üretimi, önemli ölçüde 1999 yılının ikinci yarısında görülen lüzumsuz talebe bağlı olarak 20 milyon kutu artarak 1,64 milyar kutuya çıkmıştır. Bu yükselişin arkasında yatan ana nedenler deodorant piyasasındaki yeniden piyasaya sürümler, saç bakımı ve tıraş köpüğü alanlarında gerçekleştirilen iyi performansa ve 1999 yılının son iki ayında tüketicinin stok yapmasıdır. Alüminyum aerosol kutuya ilişkin pazar payı %40'dır.
İnşaat
1998 yılına ait ılımlı sonuçların ardından çoğu Avrupa ülkesi inşaat faaliyetlerinde bakım-onarım gördü. 1999 yılında Avrupa'daki toplam tahmini büyüme yaklaşık %3'dür.
Ekstrüzyon ürün tüketimi (yarıdan fazlası inşaat sektöründe son haline getirilir) 1998 yılına kıyasla %4,9 oranında artmıştır. Bu sonuç temel olarak Fransa ve İspanya'daki inşaat sanayindeki yüksek büyümeden kaynaklanmıştır.
Olumlu piyasa koşulları sayesinde konut dışı binalar 1999 yılında olumlu gelişme kaydetmiştir. Buna ek olarak, toplam inşaat faaliyetleri hacminin önemli bir payını oluşturan yenileme ve modernleştirme işlemleri canlı kalmıştır. Bu piyasalarda alüminyum bina ürünleri yüksek miktarlarda kullanılmıştır.
Geri Kazanılmış Alüminyum
Batı Avrupa'da geri kazanılmış alüminyum üretimi %1,8 artarak toplam 2 milyon tonun üzerine çıkmıştır.
1999 yılında, özellikle otomotiv sektöründe olmak üzere çok miktarda alüminyum tüketen sektörlerde yaşanan olumlu gelişmeler geri kazanılmış alüminyum talebinde artışa yol açmıştır. Bu olumlu gelişmelere rağmen Avrupa geri kazanım sektörü, karlılık başta olmak üzere önemli sorunlarla karşı karşıya gelmiştir.
1999 yılı boyunca yaşanan olumlu gelişmelerin ardından 2000 yılında, ikincil ham maddeler kullanılarak üretilen dökme ve dövme alaşımlara olan talepte ek bir artış beklenmektedir. Özellikle otomotiv sanayi bu büyümeyi kesinleştirmektedir.
KAYNAKLAR
- www.alüminyum sanayi.com (14.03.2005)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder